ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΕΥΤΟΥ ΣΑΜΟΥ-ΙΚΑΡΙΑΣ

 

Σάμος,10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

            Για την έναρξη της σχολικής χρονιάς.

            «Φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε μου να ΠΕΡΠΑΤΩ, να πηγαίνω στο Σχολειό, να μαθαίνω γράμματα….»

            Ναι, τα παιδιά μας αρχή της σχολικής χρονιάς 2012-2013, πρέπει να ξεκινήσουν αχάραγα για το σχολείο, αφού δεν υπάρχουν λεωφορεία.

            Η μνημονιακή κυβέρνηση δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει την μεταφορά τους. Και η παιδεία ύψιστη υποχρέωση της πολιτείας κατοχυρωμένη από το Σύνταγμα, μέρα τη μέρα εμπορευματοποιείται, γίνεται πολυτέλεια, προνόμιο των λίγων και ένα ακόμη καθημερινό άγχος για τους γονείς.

            Στην χώρα που ανθούν οι Τράπεζες μαραίνονται τα Σχολεία. Οι συνεχείς περικοπές στα μισθολόγια των εκπαιδευτικών μαζί με την έλλειψη υποδομών αφήνουν μόνη κινητήρια δύναμή της το φιλότιμο. Όλοι γνωρίζουμε ότι το μέλλον μιας πατρίδας χωρίς παιδεία έχει κοντά ποδάρια. Η προάσπιση της παιδείας για το λαό είναι εθνικό καθήκον.

            Σήμερα, Δευτέρα 10-09-2012 ευχόμαστε στα παιδιά μας καλή σχολική χρονιά και διασφαλίζουμε αυτή την ευχή μας με συλλογικό μετωπικό αγώνα. Καλούμαστε όλοι οι εμπλεκόμενοι να συστρατευτούμε σε μέτωπο παιδείας και να διεκδικήσουμε όλοι μαζί το απαραίτητο και αυτονόητο για τη νέα γενιά που καταδικάστηκε ερήμην χωρίς να έχει ευθύνη για το σημερινό κατάντημα.

 

Η ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΝΟΜΟΥ ΣΑΜΟΥ

 

ΑΓΝΗ ΚΑΛΟΓΕΡΗ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗ ΥΠΕΡΒΟΣΚΗΣΗΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ

 ΓΙΑ

 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΠΕΡΒΟΣΚΗΣΗΣ

Τα τελευταία χρόνια συντελείται μια άνευ προηγουμένου οικολογική καταστροφή στη νήσο Ικαρία απότοκη της ανεξέλεγκτης κτηνοτροφίας στο νησί. Τα αγροτικά είδη ζώων που εκτρέφονται στο νησί είναι κυρίως αίγες, λόγω της διαμόρφωσης του εδάφους με έντονες κλίσεις αλλά και της βλάστησης που είναι κατά το μεγαλύτερο ποσοστό θαμνώδης, και δευτερευόντως πρόβατα, βοοειδή και χοίροι. Το πρόβλημα δημιουργείται από το καθεστώς της ελεύθερης αιγοτροφίας εκτατικού τύπου με σκοπό την απόκτηση κύριου ή/και συμπληρωματικού εισοδήματος  από την παραγωγή κρέατος και μόνο. Οι αίγες λοιπόν και λιγότερο τα πρόβατα περιφέρονται όλο τον χρόνο σε ελεύθερες ιδιωτικές ή δημόσιες εκτάσεις και δέχονται ορισμένες φροντίδες (κυρίως συμπληρωματική τροφή). Ένας πολύ σημαντικός αριθμός ωστόσο δε δέχεται σχεδόν καμία φροντίδα, γι’ αυτό και καλούνται ανεπιτήρητα.      

            Ο αριθμός των ανεπιτήρητων αιγοπροβάτων είναι μεγάλος, βόσκουν κατά χιλιάδες εγκαταλελειμένα και ανεξέλεγκτα όλο τον χρόνο στις πλαγιές και τα δάση της Ικαρίας, ακόμα και σε προστατευμένες περιοχές, όπως επί παραδείγματι στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας με κωδικό GR4120005 και στην Περιοχή Κοινοτικού Ενδιαφέροντος με κωδικό GR4120004 “δάσος αριάς του Ράντη”. Τα ζώα αυτά δεν καλύπτουν τις ανάγκες τους πάντα, διέρχονται περιόδους υποσιτισμού με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η γονιμότητα και η παραγωγικότητά τους. Πρέπει τέλος να σημειωθεί ότι η κατάσταση της υγείας των ζώων αυτών δε φαίνεται να είναι πλέον συμβατή με τους υγειονομικούς όρους που πρέπει να πληρούν τα ζώντα αιγοπρόβατα εμπορίου.

            Το πρόβλημα με τα ανεπιτήρητα αιγοπρόβατα πηγάζει από το γεγονός ότι πολλοί ιδιοκτήτες των ζώων ετεροαπασχολούνται, δηλαδή έχουν μια άλλη κύρια απασχόληση (δημόσιοι υπάλληλοι, οδηγοί, οικοδόμοι, έμποροι, επιτηδευματίες κ.α.). Τα ζώα αυτά είναι συχνά εγγεγραμμένα σε ονόματα συζύγων, παιδιών ή λοιπών συγγενών, δύο και τρεις ή και παραπάνω φορές για τα ίδια αυτά ζώα, με σκοπό το δικαίωμα στην είσπραξη των κοινοτικών επιδοτήσεων.

            Οι ιδιοκτήτες των “οικόσιτων” αιγοπροβάτων, των αιγοπροβάτων δηλαδή που διατηρούνται πέριξ των σπιτιών και δέχονται την καθημερινή φροντίδα των ιδιοκτητών τους, συνήθως διατηρούν μικρότερο αριθμό ζώων (κατά 10-20%) από εκείνα που δηλώνουν, αλλά για να δικαιούνται τις επιδοτήσεις δηλώνουν τουλάχιστον τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό. Βέβαια τα ζώα αυτά δέχονται τακτικές φροντίδες και δεν κάνουν ζημιά στους βοσκοτόπους η δε παραγωγή τους χρησιμοποιείται για κάλυψη των διατροφικών αναγκών της οικογένειας.

            Επίσης οι κατά κύριο επάγγελμα κτηνοτρόφοι έχουν έναν αριθμό ζώων που είναι δηλωμένα, αλλά μερικοί εξ αυτών έχουν και κάποια “ανεπιτήρητα”. Τα δηλωθέντα ζώα είναι συνήθως κατά 10-15% λιγότερα των πραγματικά εκτρεφομένων. Ένα μικρότερο τμήμα των δηλωθέντων επιδοτούνται ως “επιλέξιμα”. Τα ζώα αυτά βόσκουν και στις περιοχές όπου υπάρχει έντονο πρόβλημα υπερβόσκησης, για κάποιους μήνες.

            Τα ανωτέρω στοιχεία αντλούνται και επιρρώνονται και από την από 2006 “ΜΕΛΕΤΗ - ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΑ ΛΙΒΑΔΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΙΚΑΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΠΑΑ” του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την επιστημονική ευθύνη του Γ. Ζέρβα, καθηγητή Γ.Π.Α. και των συνεργατών του Ι. Χατζηγεωργίου, Λέκτορα Γ.Π.Α. και Ελ. Τσιπλάκου, Γεωπόνου-Ζωοτέχνη MSc. Με την ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ε. η εισροή χρημάτων από τις επιδοτήσεις είχε σαν αποτέλεσμα την υπερβολική αύξηση των ζώων. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μελέτη οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις αιγοπροβάτων στην Ικαρία που έχουν καταγραφεί υπερβαίνουν τις 400 και ενδεχομένως τις 500 και οι κατά κύριο επάγγελμα κτηνοτρόφοι  είναι περίπου 100, ενώ αγρότες-κτηνοτρόφοι 160. Ο αριθμός των προβάτων στο νησί υπολογίζεται σε 5000 και των αιγών σε τουλάχιστον 25000. Στο πρόγραμμα επιδότησης αιγοπροβάτων είναι καταγεγραμμένα 28629 αιγοπρόβατα, αριθμός εξόφθαλμα δυσανάλογος με τον πληθυσμό του νησιού (6074 κάτοικοι κατά την απογραφή του 2001) αλλά και την έκτασή του (255 τ.χλμ.). Με τη σειρά της, η αύξηση με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου του αριθμού των αιγοπροβάτων πυροδότησε τα προβλήματα της υπερβόσκησης και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, τα οποία εντείνονται με την πάροδο του χρόνου. Η αποίμενη και ανεξέλεγκτη κτηνοτροφία σε αναζήτηση κοινοτικών επιδοτήσεων, πολλές φορές παράνομων, οδηγεί στον αφανισμό του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού. Η σημερινή κατάσταση είναι τραγική. Το έδαφος σχεδόν σε όλους τους βοσκότοπους είναι εντελώς γυμνό ενώ κινδυνεύει με ολοκληρωτική καταστροφή κάθε μορφή φυσικής ζωής στα λιγοστά δάση που έχουν απομείνει. H παρανόμως λοιπόν ασκούμενη βόσκηση συντελεί στην ταχύτατη και ραγδαία διάβρωση και υποβάθμιση των οικολογικών ιδιαιτεροτήτων και χαρακτηριστικών του νησιωτικού οικοσυστήματος. Ειδικότερα, η συγκεκριμένη δραστηριότητα καταστρέφει και συρρικνώνει κατά τρόπο άμεσο και μη αναστρέψιμο σημαντικά στοιχεία και χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου οικοτόπου όπως είναι τα αμιγή δάση Pinus Brutia και οι μεικτές διαπλάσεις με Cupressus Sempervirens, καθώς και τους βιοτόπους όπου διαμένει εποχιακά η τοπική ορνιθοπανίδα δεδομένου ότι η Ικαρία θεωρείται σταθμός των μεταναστευτικών πουλιών κατά τις εποχικές τους μεταναστεύσεις.

Πλέον όμως η μεταστροφή σε αποδοτικότερες καλλιέργειες και η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης δημιούργησαν ένα ισχυρό κίνημα αντίδρασης σε βάρος των κτηνοτρόφων που σε ορισμένες περιπτώσεις εμφανίζεται και σαν διάρρηξη του κοινωνικού ιστού. Πολυάριθμες μηνύσεις κατατίθενται σε βάρος των κτηνοτρόφων κάθε χρόνο και εκδίδονται καταδικαστικές αποφάσεις για αγροζημίες, αλλά και σε βάρος της Ελληνικής Πολιτείας  εκκρεμεί  προσφυγή Διεθνών Οικολογικών οργανώσεων στα αρμόδια όργανα της Ε.Ε για την ανοχή που επιδεικνύει στο θέμα αυτό, ενώ συχνά είναι τα φαινόμενα αυτοδικίας.

            Η λύση στο ανωτέρω περιβαλλοντικό αλλά και κοινωνικό πρόβλημα περνάει πλέον μέσα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση μετά την ψήφιση του Ν. 3852/2012 και του Ν. 4056/2012 (ΦΕΚ Β 52), αφού μέχρι τώρα ο Δήμος δεν είχε δυνατότητα επέμβασης και η αδυναμία φύλαξης των εκτάσεων από τις αρμόδιες αρχές διόγκωνε το πρόβλημα.

Σύμφωνα με το άρθρο 94 του Ν. 3852/2010 στην αρμοδιότητα του Δήμου ανήκει πλέον η σύσταση γραφείων γεωργικής ανάπτυξης. Παράλληλα με το άρθρο 17 του προσφάτως δημοσιευμένου Ν. 4056/2012 (ΦΕΚ Β 52), «Ρυθμίσεις για την κτηνοτροφία και τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και άλλες διατάξεις», παρέχονται στους Δήμους οι ακόλουθες αρμοδιότητες: α) να ιδρύσουν κτηνοτροφική εκμετάλλευση, β) να συγκροτήσουν συνεργεία για την περισυλλογή των ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων και γ) να συγκροτήσουν τριμελή επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων. Σύμφωνα με τα οριζόμενα στο νέο Νόμο, ανεπιτήρητο παραγωγικό ζώο είναι το βοοειδές ή προβατοειδές ή αιγοειδές που βρίσκεται εκτός της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης του ιδιοκτήτη του, συμπεριλαμβανομένου του βοσκότοπου αυτής, άνευ επιτήρησης και το οποίο φέρει ή δεν φέρει σήμανση (παρ. 1 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Οι δήμοι της χώρας υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή, μεταφορά, φύλαξη, διατροφή και διατήρηση των ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων, μέχρι την ολοκλήρωση των διαδικασιών για την καθ' οιονδήποτε τρόπο εκποίηση ή σφαγή ή επιστροφή τους στον ιδιοκτήτη τους (παρ. 2 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Για τον παραπάνω σκοπό, οι δήμοι ιδρύουν και λειτουργούν κτηνοτροφική εκμετάλλευση, επιτρεπομένης της συνεργασίας με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα, σε ιδιόκτητους ή μισθωμένους ή παραχωρούμενους από το Δημόσιο ή την Περιφέρεια ή από ιδιώτες χώρους. Για να λειτουργήσει η προαναφερθείσα κτηνοτροφική εκμετάλλευση, χορηγείται στο δήμο κωδικός εκμετάλλευσης (παρ. 3 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 17 Ν. 4056/12, για την περισυλλογή των ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων συγκροτούνται συνεργεία από άτομα κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στο χειρισμό παραγωγικών ζώων. Τα παραγωγικά ζώα που περισυλλέγονται οδηγούνται στην κτηνοτροφική εκμετάλλευση της παραγράφου 3, σημαίνονται με ενώτια, καταχωρούνται στο μητρώο της εκμετάλλευσης και στην Κτηνιατρική Βάση Δεδομένων και βρίσκονται υπό κτηνιατρική παρακολούθηση (παρ. 5 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Ανεπιτήρητα παραγωγικά ζώα που περισυλλέγονται και διαπιστώνεται από τη σήμανσή τους ότι έχουν ιδιοκτήτη, εφόσον μετά την παρέλευση δέκα ημερολογιακών ημερών από την περισυλλογή τους ο ιδιοκτήτης τους δεν αιτηθεί την επιστροφή τους, περιέρχονται στην ιδιοκτησία του δήμου (παρ. 6 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης ανεπιτήρητου παραγωγικού ζώου αιτηθεί την επιστροφή του, εντός του δεκαημέρου της παραγράφου 6, το συγκεκριμένο ζώο επιστρέφεται, αφού ο ιδιοκτήτης του καταβάλει στο δήμο δέκα (10) ευρώ ανά ημέρα διατήρησης του ζώου στη δημοτική κτηνοτροφική εγκατάσταση (παρ. 10 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Η εκποίηση των ζώων ή των προϊόντων που προέρχονται από αυτά γίνεται από το δήμο με διαδικασίες πλειστηριασμού. Ο Δήμος δύναται να διαθέτει δωρεάν σε φορείς με φιλανθρωπική στόχευση τα προϊόντα που προέρχονται από το ζωικό κεφάλαιο της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης της παραγράφου 3 (παρ. 7 άρθρο 17 Ν. 4056/12). Ειδικότερα, σύμφωνα με την παρ. 8 του άρθρου 17 Ν. 4056/12, σε κάθε δήμο συγκροτείται, με απόφαση του δημάρχου, τριμελής επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων, με υποχρεωτική συμμετοχή ενός τουλάχιστον κτηνιάτρου ή γεωπόνου του δήμου. Στον ιδιοκτήτη ανεπιτήρητου παραγωγικού ζώου, που ταυτοποιείται από τη σήμανση του ζώου, επιβάλλονται πρόστιμα, δηλαδή πενήντα (50) ευρώ ανά ζώο για αιγοπρόβατα και εκατόν πενήντα (150) ευρώ ανά ζώο για βοοειδή. Το πρόστιμο βεβαιώνεται από την τριμελή επιτροπή, ενώ επιβάλλεται και εισπράττεται από την οικονομική υπηρεσία του δήμου.

Δεδομένης της έντονης υπερβόσκησης από μεγάλο αριθμό ανεπιτήρητων αιγοπροβάτων όλη τη χρονιά, και των παρατηρούμενων φαινομένων ερημοποίησης, μείωσης βιοποικιλότητας, διάβρωσης και μείωσης γονιμότητας των εδαφών της Ικαρίας, ακόμα και  σε προστατευόμενες περιοχές Natura 2000, εισηγούμαστε τις κάτωθι ενέργειες :

 

 

 

 

1.      Σύσταση Γραφείου Γεωργικής Ανάπτυξης στο Δήμο Ικαρίας

2.      Απαίτηση για εφαρμογή των προβλεπόμενων από τους Κανόνες Πολλαπλής Συμμόρφωσης και τους κώδικες Ορθής Γεωργικής Πρακτικής κατά τους επιτόπιους ελέγχους από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. 

3.      Έναρξη της διαδικασίας για ίδρυση και λειτουργία κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, επιτρεπομένης της συνεργασίας με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα, σε ιδιόκτητους ή μισθωμένους ή παραχωρούμενους από το Δημόσιο ή την Περιφέρεια ή από ιδιώτες χώρους. Για να λειτουργήσει η προαναφερθείσα κτηνοτροφική εκμετάλλευση, χορηγείται στο δήμο κωδικός εκμετάλλευσης (παρ. 3 άρθρο 17 Ν. 4056/12).

4.      Με απόφαση του δημάρχου, συγκρότηση τριμελούς Επιτροπής παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων. Στην Επιτροπή αυτή θα συμμετέχει υποχρεωτικά ένας τουλάχιστον κτηνίατρος ή γεωπόνος του Δήμου.

5.      Μετά την εξασφάλιση της άδειας ίδρυσης και λειτουργίας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, συγκρότηση συνεργείου για την περισυλλογή των ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων από άτομα κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στο χειρισμό παραγωγικών ζώων.

Θέμα: Ανταλλαγή ακινήτων μεταξύ της τότε Κοινότητας Ραχών Ικαρίας και του Γεωργικού Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Ραχών Ικαρίας δυνάμει της υπ’αριθμ. 195/16-11-1976 Συμβολαιογραφικής πράξης του Συμβολαιογράφου Σταμάτη Κεφάλου

Ι. ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Με την υπ’αριθμ. 16708/19-01-1976 Συμβολαιογραφική πράξη του Συμβολαιογράφου Μιχάλη Οικονόμου δωρήθηκε από τον Νικόλαο Στρούπα πηγή ύδατος μετά γης έκτασης 20 τμ στον Γεωργικό Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό Ραχών Ικαρίας. Στη συνέχεια, με την υπ’αριθμ. 195/16-11-1976 Συμβολαιογραφική πράξη του Συμβολαιογράφου Σταμάτη Κεφάλου, ανταλλάχτηκε η εν λόγω πηγή με την, περιγραφείσα ως οικόπεδο 1.026 τμ στο εν θέματι συμβόλαιο, πλατεία Αγίου Γεωργίου Χριστού Ραχών της τότε Κοινότητας Ραχών Ικαρίας, κατόπιν της υπ’αριθμ. 29/1976 απόφασης του Κοινοτικού Συμβουλίου Ραχών και της υπ’αριθμ. 8902/27-9-1976 εγκριτικής απόφασης της Νομαρχίας Σάμου. Μετά από την εξέταση των διαθέσιμων στο φάκελο της υπόθεσης στοιχείων, επαγόμαστε τα ακόλουθα συμπεράσματα περί της νομιμότητας της συντελεσθείσας ανταλλαγής.  

ΙΙ. ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ

 Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα (π.δ. 456/84, Α΄ 164):

«Άρθρο 966. Πράγματα εκτός συναλλαγής. Πράγματα εκτός συναλλαγής είναι τα κοινά σε όλους, τα κοινόχρηστα και τα προορισμένα στην εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών. Άρθρο 967. Κοινόχρηστα. Πράγματα κοινής χρήσης είναι ιδίως τα νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι γιαλοί, τα λιμάνια και οι όρμοι, οι όχθες πλεύσιμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι όχθες τους. Άρθρο 968. Κυριότητα σε κοινόχρηστα. Τα κοινόχρηστα πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα, ή ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανήκουν στο δημόσιο. Άρθρο 970. Σε κοινόχρηστα πράγματα μπορούν να αποκτηθούν με παραχώρηση της αρχής κατά τους όρους του νόμου ιδιαίτερα ιδιωτικά δικαιώματα εφόσον με τα δικαιώματα αυτά εξυπηρετείται ή δεν αναιρείται η κοινή χρήση».

Εξάλλου, το τότε ισχύον Π.Δ. 933/1975, Περί κωδικοποιήσεως εις ενιαίον κείμενον νόμου των ισχυουσών διατάξεων περί του Δημοτικού και  Κοινοτικού Κώδικος (Α` 297) προέβλεπε στο  άρθρο 89  : 

«1. Το Κοινοτικόν συμβούλιον αποφασίζει:  α) επί του ετησίου προϋπολογισμού και απολογισμού της  κοινότητος και των ιδρυμάτων αυτής,  β) περί επιβολής φόρων, τελών και δικαιωμάτων,  γ) περί εκμισθώσεως, εκποιήσεως και ανταλλαγής κτημάτων της  κοινότητος, ως και συστάσεως εμπραγμάτων δικαιωμάτων επ` αυτών».

Το άρθρο 190, σχετικά με την ανταλλαγή ακινήτων όριζε:

«Η ανταλλαγή ακινήτων κτημάτων των δήμων και κοινοτήτων και η  επιβάρυνσις αυτών δι` εμπραγμάτου δικαιώματος επιτρέπεται υπό τους  όρους του άρθρου 187.», ενώ το  άρθρο 187:

«1. Η εκποίησις δημοτικών και κοινοτικών ακινήτων κτημάτων  επιτρέπεται μόνον επί προφανεί ωφελεία του δήμου ή της κοινότητος,  βεβαιουμένη δι` αποφάσεως του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, ήτις  λαμβάνεται δι` απολύτου πλειοψηφίας του νομίμου αριθμού των μελών  αυτού. Η απόφασις χρήζει της εγκρίσεως του Υπουργού των Εσωτερικών.  2. Η εκποίησις ενεργείται δια δημοπρασίας. Η επί του πρακτικού αυτής  απόφασις του αρμοδίου οργάνου του δήμου της κοινότητος χρήζει της  εγκρίσεως του Υπουργού των Εσωτερικών.  3. Η παράβασις των ως άνω διατάξεων επάγεται ακυρότητα των  πράξεων των δήμων και κοινοτήτων, ουδεμία δε αξίωσις κατά του δήμου ή  της κοινότητος γεννάται εκ της ακυρώσεως.»

Σύμφωνα με τις προεκτεθείσες διατάξεις του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, η ανταλλαγή ή εκποίηση ακινήτων που ανήκουν σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επιτρέπονται υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι ο οικείος Οργανισμός έχει εξουσία διαθέσεως αυτών και τα σχετικά δικαιώματα είναι απαλλοτριωτά. Αντιθέτως, επί κοινοχρήστων πραγμάτων, τα οποία σύμφωνα με τις προπαρατεθείσες ρυθμίσεις του Α.Κ. είναι πράγματα εκτός συναλλαγής, δεν χωρεί εκποίηση, ανταλλαγή ή συμβιβασμός εκ μέρους του Δημοσίου ή των ΟΤΑ, αλλά επιτρέπεται μόνον η παραχώρηση ιδιαιτέρων ιδιωτικών δικαιωμάτων, εάν αυτά δεν αναιρούν την - κατά τον προορισμό του πράγματος - κοινοχρησία και εφόσον η παραχώρηση προβλέπεται από ειδική διάταξη νόμου. Ως εκ τούτου, εφόσον εν προκειμένω η επίδικη έκταση είναι κοινόχρηστη (και, επομένως, πράγμα εκτός συναλλαγής), η τότε Κοινότητα Ραχών εστερείτο της εξουσίας διαθέσεως αυτής και συνεπαγόμενα η ανταλλαγή της με το δωρηθέν στο Γεωργικό Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό Ραχών ακίνητο είναι αυτοδικαίως άκυρη.

Επίσης, δεδομένης της πρόδηλης διαφοράς και αναντιστοιχίας στην αξία των δύο ανταλλαγέντων ακινήτων, η ανταλλαγή του επίμαχου ακινήτου, και αν ήθελε θεωρηθεί ότι επιτρεπόταν η διάθεση κοινόχρηστου πράγματος, δεν πραγματοποιήθηκε επί προφανεί ωφελεία της Κοινότητας.  Η απόφαση έχρηζε περαιτέρω της εγκρίσεως του Υπουργού των Εσωτερικών, η οποία δεν προκύπτει από τα διαθέσιμα στοιχεία του φακέλου.

Επιπρόσθετα, η υπέρμετρη δυσαναλογία της αξίας του ανταλλαγέντος ακινήτου εις βάρος της Κοινότητας και εντέλει του Δημοσίου συγκροτεί αυτοτελή λόγο ακυρότητας της ανταλλαγής. Ανταλλαγή η οποία επιφέρει στο Δημόσιο πολλαπλάσιες απώλειες από το όφελος που αποκομίζει είναι αντικειμενικά καταπλεονεκτική και δεν γίνεται ανεκτή από τις κρατούσες στην κοινωνία αντιλήψεις περί ηθικής και δημόσιας τάξης, από αυτό δηλαδή που ο αστικός μας κώδικας ορίζει ως χρηστά ήθη. Συνέπεια της αντίθεσης μιας σύμβασης στα χρηστά ήθη είναι η αυτοδίκαιη ακυρότητά της.

Συνεπώς, η υπ’αριθμ. 29/1976 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Ραχών και η υπ’αριθμ. 8902/27-9-1976 απόφαση της Νομαρχίας Σάμου που την ενέκρινε την απόφαση της Κοινότητας περί ανταλλαγής, παρίστανται για τους ανωτέρω λόγους ακυρωτέες, ως αντικείμενες σε ουσιώδεις διατάξεις νόμου.

ΙΙΙ. ΜΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΛΟΓΩ ΜΕΤΑΓΡΑΦΗΣ

Τονίζεται ότι η παραπάνω διαπιστωθείσα ακυρότητα αυτή δεν θεραπεύεται με τη μεταγραφή του συμβολαίου στο οικείο υποθηκοφυλακείο.

Σύμφωνα δε με το άρθρο 791 παρ. 1 του  ΚΠολΔ:

«Όποιος τηρεί δημόσια βιβλία στα οποία καταχωρίζονται πράξεις ή αποφάσεις που έχουν  σχέση με τη σύσταση, μεταβίβαση ή κατάργηση δικαιωμάτων ιδιωτικού δικαίου ή εγγράφονται ή  εξαλείφονται κατασχέσεις ή εγγράφονται αγωγές ή ανακοπές ή γίνονται σημειώσεις γι` αυτές, αν  αρνείται να ενεργήσει όπως του ζητείται, οφείλει το αργότερο μέσα στην επόμενη από την υποβολή  της αίτησης ημέρα να σημειώσει περιληπτικά στο σχετικό βιβλίο την άρνηση του και τους λόγους  της», ενώ, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου:

«Η εκκρεμότητα που δημιουργείται  με την άρνηση αίρεται με απόφαση του δικαστηρίου στην περιφέρεια του οποίου εδρεύει εκείνος  που τηρεί τα βιβλία, με αίτηση οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον».

Οι μεταγραπτέες πράξεις  μεταγράφονται, εφόσον είναι έγκυρες. Αν είναι άκυρες, δεν παράγουν αποτελέσματα και επομένως  είναι περιττή η μεταγραφή, αφού αυτή δεν είναι ικανή να θεραπεύσει την ακυρότητα. Μόνο με τη  μεταγραφή δεν επέρχεται η εμπράγματη μεταβολή. Έτσι άκυρη δικαιοπραξία, και αν ακόμη  μεταγραφεί, παραμένει άκυρη και επομένως δεν παράγει τα αποτελέσματα της (άρθρο 180 ΑΚ). 

ΙV. ΜΗ ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΚΥΡΙΟΤΗΤΑΣ ΛΟΓΩ ΧΡΗΣΙΚΤΗΣΙΑΣ

Κατά το άρθρο 57 εδ.α` του ΑΚ, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην  προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην  επαναληφθεί στο μέλλον. Από την ανωτέρω διάταξη συνάγεται ότι προϋπόθεση της  παρεχόμενης με αυτή προστασίας είναι η συνδρομή παράνομης πράξης, από την  οποία επέρχεται μειωτική διαταραχή της προσωπικότητας σε κάποια έκφανσή της.  Τέτοια προσβολή δημιουργείται και όταν παρακωλύεται η χρήση κοινόχρηστης  οδού. Από το συνδυασμό της ως άνω διατάξεως με εκείνες των άρθρων 966, 967  και 59 του ΑΚ προκύπτει ότι, με την καθιέρωση κάποιου πράγματος ως  κοινοχρήστου, το άτομο αποκτά εξουσία χρήσεως αυτού, η οποία δεν μπορεί να  χαρακτηρισθεί ως άμεση εξουσία επί του πράγματος (νομή, οιονεί νομή ή  κατοχή), είναι όμως απόρροια του επί της ιδίας προσωπικότητας ιδιωτικού  δικαιώματος, η εξουσία δε αυτή χρήσεως, που προσβάλλεται εξωτερικώς σε  περίπτωση παρακωλύσεως της κοινής χρήσεως, ως έκφανσης της προσωπικότητας του  πολίτη, περικλείει την ικανότητα για ακώλυτη ανάπτυξη της ανθρώπινης  ενέργειας και προστατεύεται από το άρθρο 57 Α.Κ., που επιβάλλει, όπως  εκτέθηκε, την άρση της προσβολής και την παράλειψη της στο μέλλον, ενώ επί  πλέον δικαιούται το προσβαλλόμενο φυσικό πρόσωπο να απαιτήσει, κατ` άρθρο 59  ΑΚ, χρηματική ικανοποίηση για την εκ της προσβολής ηθική του βλάβη.

Με την  καθιέρωση του πράγματος ως κοινοχρήστου δημιουργείται αφενός σχέση της  πολιτείας ή άλλου φορέα δημόσιας εξουσίας (δήμου, κοινότητας κλπ) προς το  πράγμα και αφετέρου σχέση του πολίτη προς αυτό, που συνίσταται στην εξουσία  να το χρησιμοποιεί ελεύθερα μέσα στα όρια του προορισμού του. Η εξουσία του  δε αυτή, που απορρέει από το προστατευόμενο δικαίωμα του επί της  προσωπικότητας του (άρθρο 57 του ΑΚ), αποτελεί εκδήλωση της ελευθερίας που  είναι στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, συνταγματικώς προστατευόμενη  (άρθρο 5 §1 του Συντάγματος). Περαιτέρω κατά τις διατάξεις των άρθρων 966,  967, 969, 970, 971 και 1054 του ΑΚ εκτός συναλλαγής πράγματα είναι και τα  κοινόχρηστα, στα οποία περιλαμβάνονται οι οδοί και οι πλατείες, ως  προεκτάσεις και διευρύνσεις των οδών, οι οποίες, αν δεν ανήκουν σε δήμο ή  κοινότητα ή ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανήκουν στο Δημόσιο και είναι  ανεπίδεκτες νομής, άρα και κτήσης κυριότητας με χρησικτησία, αποβάλλουν δε  τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους, αν έπαυσε να εξυπηρετείται ο εν λόγω  προορισμός από φυσικά εμπόδια ή μεταβολές στη νομική κατάσταση αυτών.

Με το άρθρο 4 παρ.1 και 2 του Ν. 3127/2003 ορίζονται τα εξής:

«1. Σε ακίνητο που βρίσκεται μέσα σε σχέδιο πόλεως ή μέσα σε οικισμό που προϋφίσταται του έτους 1923 ή μέσα σε οικισμό κάτω των 2.000 κατοίκων, που έχει οριοθετηθεί, ο νομέας του θεωρείται κύριος έναντι του Δημοσίου εφόσον α)νέμεται, μέχρι την έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, αδιαταράκτως για δέκα (10) έτη το ακίνητο, με νόμιμο τίτλο από επαχθή αιτία, υπέρ του ιδίου ή του δικαιοπαρόχου του, που έχει καταρτισθεί και μεταγραφεί μετά την 23-2-1945, εκτός εάν κατά τη κτήση της νομής βρισκόταν σε κακή πίστη, ή β) νέμεται μέχρι τη έναρξη ισχύος του νόμου αυτού, το ακίνητο αδιαταράκτως για χρονικό διάστημα τριάντα (30) ετών, εκτός εάν κατά την κτήση της νομής βρισκόταν σε κακή πίστη. Στο χρόνο νομής που ορίζεται στις περιπτώσεις στις α' και β' προσμετράται και ο χρόνος νομής των δικαιοπαρόχων που διανύθηκε με τις ίδιες προϋποθέσεις. Σε κακή πίστη βρίσκεται ο νομέας, εφόσον δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 1042 του ΑΚ. 2. Οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζονται για ακίνητο εμβαδού μέχρι 2.000 τ.μ. Για ενιαίο ακίνητο εμβαδού μεγαλύτερου των 2.000 τ.μ. οι διατάξεις της προηγούμενης παραγράφου εφαρμόζονται μόνο εφόσον στο ακίνητο υφίσταται κατά την 31-12-2002 κτίσμα που καλύπτει ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό (30%) του ισχύοντος συντελεστή δόμησης στην περιοχή».

Από την ως άνω σαφή διατύπωση των προπαρατεθεισών διατάξεων προκύπτει ότι οι απαιτούμενες προϋποθέσεις εφαρμογής του είναι αθροιστικώς, οι ακόλουθες: Α) Να πρόκειται για ακίνητο που βρίσκεται εντός σχεδίου πόλεως ή εντός προϋφισταμένου του έτους 1923 οικισμού ή εντός οριοθετηθέντος οικισμού, ο πληθυσμός του οποίου συμφώνως με την τελευταία (προ της ενάρξεως εφαρμογής του ως άνω νόμου) απογραφή δεν υπερβαίνει τους 2.000 κατοίκους. Β) Να πρόκειται για ακίνητο εμβαδού α) μέχρι 2.000 τετρ. μέτρων ή β) μείζονος των 2.000 τετρ. μέτρων, εφόσον στο ακίνητο αυτό υπήρχε στις 31-12-2002 κτίσμα που καλύπτει ποσοστό τουλάχιστον 30% του ισχύοντος στην περιοχή συντελεστή δόμησης, Γ) Να έχει καταστεί το ακίνητο αντικείμενο αδιατάρακτης νομής μέχρις ενάρξεως ισχύος του ως άνω νόμου α) επί δέκα έτη με νόμιμο τίτλο από επαχθή αιτία υπέρ του ιδίου του νεμομένου ή νεμηθέντος ή υπέρ των δικαιοπαρόχων του, εφόσον ο νόμιμος αυτός τίτλος έχει καταρτισθεί και μεταγραφεί μετά την 28-2-1945, εκτός εάν κατά την κτήση της νομής ο επικαλούμενος κυριότητα ή οιοσδήποτε από τους δικαιοπαρόχους του ήταν κακής πίστεως, ή β) επί τριάντα έτη, εκτός εάν κατά την κτήση της νομής ο επιληφθείς της νομής του ακινήτου ήταν κακής πίστεως, δηλαδή εφόσον δεν συνέτρεχαν κατά τον χρόνο κτήσεως της νομής οι προϋποθέσεις του άρθρου 1042 ΑΚ. Εξάλλου, στο χρόνο νομής των ως άνω περιπτώσεων α' και β' προσμετράται και ο χρόνος νομής των δικαιοπαρόχων που διανύθηκε με τις ίδιες προϋποθέσεις. Περαιτέρω, από τις διατάξεις των άρθρων 966, 968 και 1054 ΑΚ προκύπτει ότι τα εκτός συναλλαγής ακίνητα του Ελληνικού Δημοσίου, στα οποία συγκαταλέγονται και τα κοινής χρήσεως είναι ανεπίδεκτα τακτικής ή έκτακτης χρησικτησίας και, επομένως, δεν μπορούν να είναι αντικείμενο της κατά το ιδιωτικό δίκαιο κτήσεως είτε κατά κυριότητα είτε κατά νομή από οποιονδήποτε τρίτο, του οποίου το δικαίωμα προς χρήση των πραγμάτων αυτών δεν συνιστά νομή ή οιονεί νομή ή κατοχή αλλά ιδιόρρυθμο δικαίωμα που απορρέει από την προσωπικότητα του ανθρώπου και προστατεύεται με την ΑΚ 57 μόνο στην περίπτωση παρακωλύσεως ή αποβολής από τη χρήση του κοινοχρήστου πράγματος.

Συνεπώς, τα ανήκοντα στο Ελληνικό Δημόσιο κοινόχρηστα πράγματα δεν καταλαμβάνονται από το ως άνω άρθρο 4 του ν. 3127/2003. Πράγματα δε κοινής χρήσεως, κατά τις διατάξεις των ανωτέρω άρθρων 966 και 968 ΑΚ, είναι ιδίως τα νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι αιγιαλοί, τα λιμάνια και όρμοι, οι όχθες πλεύσιμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι όχθες τους.

V. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

1. Λόγω της διαπιστωθείσας ανωτέρω παρανομίας, ο Δήμος Ικαρίας υποχρεούται να ανακαλέσει την η υπ’αριθμ. 29/1976 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Ραχών, ως καθολικός διάδοχος αυτής, και να προκαλέσει με αίτημά του την ανάκληση της υπ’αριθμ. 8902/27-9-1976 απόφασης της Νομαρχίας Σάμου, από την νυν αρμόδια προς τούτο, Περιφέρεια Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου.

2. Ευκταίο θα ήταν ο Συνεταιρισμός να αποδεχθεί την οικειοθελή και χωρίς δίκες σύμπραξή του με το Δήμο Ικαρίας στην ανάκληση της ανταλλαγής με νέα συμβολαιογραφική πράξη.

3. Σε περίπτωση άρνησης σύμπραξης εκ μέρους του Συνεταιρισμού στην ανάκληση, ο Δήμος δύναται να ασκήσει αγωγή αναγνώρισης της ακυρότητας της ανταλλαγής ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου.

Ζαχαρίας Κεσσές

Αθήνα, 18.7.2012